maandag 21 november 2011

Marleen Wijnen #debibliotheekopschool

Marleen Wijnen is samen met Jellie Tiemersma ingehuurd door het SIOB om de implementatie van de Bibliotheek op School te doen. Belangrijkste boodschap is dat er niets nieuws wordt ontwikkeld. Bestaande trajecten Biebsearch, Boek1Boek, Biebsearch junior en Kunst van Lezen worden gebundeld tot een aanbod aan het primair onderwijs.

Met Cubiss samen wordt ook gewerkt aan inbreng Mediawijsheid in het programma Bibliotheek op School. De NOT in  2013 is het moment waarop alles breed wordt gepresenteerd. Het moet leiden tot herkenbare duidelijke dienstverlening onder noemer Bibliotheek op School met landelijke kader en lokale inkleuring. Wethouder, directeur school en directeur bibliotheek moeten dit samen aan de LEA-tafel vorm geven. Dit wordt in de zaal door veel mensen gedeeld. De bibliotheek van de toekomst hoort ook een plaats in de school te hebben. Naast collectie gaat het ook om mediawijsheid.
Dit is veel werk, maar aanwezigen zien vooral kansen en spreken uit hiermee aan de slag te willen en dat is denk ik ook de winst van deze ochtend. Zeker ook met de steun in de rug die de provincie hieraan wil geven kan dit toch niet misgaan!

Hoe is het in Limburg - #debibliotheekopschool

Nu wordt ingezoomd op de stand van zaken in Limburg. Dit gebeurt aan de hand van een interview door Thomas met mijn collega's bij Bibliotheekhuis Arjen Jacobs en Albert Bull. Albert heeft vooral in het verleden veel rondom Kunst van Lezen gedaan en Arjen is momenteel coördinator van allerlei projecten zoals Boekstart.
Het begint met goed nieuws: de provincie Limburg heeft toegezegd dat in maart de Limburgse bibliotheken aanvragen mogen indienen voor de implementatie van Bibliotheek op School. Arjen zal dit de komende periode proberen te gaan stroomlijnen.

Albert ziet groot verschil: vanuit bibliotheken was leesbevordering in verleden was erg aanbodgericht. Dit gaat nu naar samen inrichten van leesbevordering door bibliotheek en school. Arjen geeft aan de werkateliers die in Brabant door Cubiss met succes zijn georganiseerd ook naar Limburg te willen halen.

Dan is het de beurt aan Fred Geelen van Schunck die Boek1Boek heeft ontwikkeld en onder andere met bibliotheekinnovatiemiddelen tot een landelijk bruikbaar product om als bibliotheek in het onderwijs een rol te kunnen spelen bij "toename van boekplezier". De ontwikkeling start al in 2003 als door bibliotheek Heerlen gedacht wordt over de wijze waarop de bibliobus moet worden vervangen. Lang traject van voorbereiding en pilotontwikkeling, past helemaal in eerdere presentaties vanmorgen geschetste lijn. Strategie bepalen, beleid uitzetten en vervolgens vertalen in activiteiten en product bijstellen op basis van de input vanuit de evaluaties.

Inmiddels is ook Rotterdam gestart met inzet van Boek1Boek. Hier wordt overigens met zowel schoolBIEB als met Boek1Boek geëxperimenteerd. Schunck wil product vooral overdragen naar SIOB zodat andere bibliotheken hier ook gebruik van kunnen maken.
Boek1Boek wordt inmiddels overigens niet meer gratis aangeboden aan de scholen. Hier wordt ongeveer € 10,- per leerling bijgedragen door onderwijs en ook de bibliotheek draagt dit bedrag bij. In de cijfers blijkt dat leesplezier bij deelnemende scholen is toegenomen en ook de waardering bij de leerkrachten is toegenomen. Positief neveneffect is dat nu ook de peuterspeelzalen interesse beginnen te tonen om met bibliotheek aan de slag te gaan.

Jos Saes (directeur Bibliorura), Hetty Belgers (directeur aantal basisschool in Roermond) en Wim Kemp (wethouder in Roermond van o.a. bibliotheek en onderwijs) vertellen over de situatie in Roermond. Vanuit Roermond bezig met ombouw vanuit traditionele bibliotheek naar Schoolbibliotheek nieuwe stijl. Scholen betalen voor collectie, waarbij ook gebruik wordt gemaakt van projectsubsidies zoals Kunst van Lezen.
Hetty geeft aan bij nieuwbouw van school uitdrukkelijk rekening te hebben gehouden met plaats bibliotheek in de school, met name ook omdat afstand naar de bibliotheek voor leerlingen te groot is. De bibliotheek heeft bij de inrichting van de schoolbibliotheek een grote rol gespeeld. Binnen school zijn 2 leescoördinatoren aanwezig en er is 1 leesconsulent vanuit de bibliotheek die dat een ochtend in de week ondersteund. Opbrengst is leesplezier bij de kinderen en er wordt ook heel veel meer gelezen. Ook team is erg enthousiast. De Monitor zal ook worden ingezet om de opbrengst beter te kunnen meten. Overigens is ook de rol van de ouders en hun betrokkenheid een heel belangrijke succesfactor.
Wim Kemp geeft aan dat het heel belangrijk is om zo vroeg mogelijk te beginnen met leesbevordering. Citaat van de dag "Moderne mens heeft een hele grote woordenschat mogelijk om met zo min mogelijk woorden de boodschap zo goed mogelijk via bijvoorbeeld twitter te kunnen verwoorden." Gezien de bezuinigingen is creativiteit en samenwerking heel hard nodig. Wim ziet als een belangrijke rol voor hem om de juiste partijen met elkaar aan tafel te krijgen om die samenwerking te bevorderen.

Meten van effecten - #debibliotheekopschool

Na de inleiding van dagvoorzitter Thomas van Dalen is het de beurt aan Kees Broekhof van Sardes.
Sardes bemoeit zich met onderwijs en Kees vooral met taal op school. Boekenpret en Fantasia zijn projecten waar hij vanuit Sardes ook al bij betrokken is geweest. Hij zal ingaan op wat nu de opbrengst is van de samenwerking tussen bibliotheek en basisschool. Wat zit daar ook in voor de school zelf? Lezen is leuk, maar wat brengt het de maatschappij? De monitor moet gaan voorzien in onderbouwing.
De brochure "meer lezen, beter in taal" is, samen met de dia's zeer bruikbaar om gesprek aan te gaan.

Kees schetst in op de context voor de scholen: rekenen en taal zijn belangrijkste basisvaardigheden en duidelijk is wat aan het eind van de school moet zijn opgedaan. Wel moet nog worden uitgewerkt wat dit binnen onder-, midden-, en bovenbouw betekent. Kernwoord is opbrengstgericht werken.
Opbrengstgericht werken kent volgende cyclus: analyseren resultaten van de leerlingen, doelen stellen, werkwijze bepalen om de doelen te realiseren en dan uitvoeren.
Binnen kennisgebied taal gaat het dan vooral om woordenschat en begrijpend lezen. Deze bepalen ook vaak het advies aan het eind van de basisschool. Woordenschat is daarbinnen belangrijkste, want dit bepaald voor een deel ook de mate van begrijpend lezen.
Kees schets hier verder op in en het blijkt dat kinderen van laaggeschoolde ouders per uur ongeveer een derde van de woorden horen vergeleken met kinderen in gezinnen met hoogopgeleide ouders. In de eerste 3 levensjaren gaat dat om een verschil van 30 miljoen woorden. Op school zet zich dit beeld vervolgens door, want woordenschatonderwijs biedt slechts gedeeltelijke oplossing (400 tot 800 woorden per jaar). Vrij lezen kan hiervoor wel een oplossing bieden: per dag 1 minuut vrij lezen per dag levert per jaar al 100.000 woorden. 20 minuten per dag levert ruim een miljoen woorden per jaar. Dit levert zo maar een uitbreiding van de  woordenschat van 1000 woorden per jaar op.

Vrij lezen is overigens ook goed voor:
  • begrijpend lezen
  • schrijfstijl
  • spelling
  • kennis van grammatica
Zie ook het onderzoek van Suzanne Mol - to read or not to read.

Dit is natuurlijk ook bij uitstek het terrein van de openbare bibliotheek: stimuleren van vrij lezen. Als collectie in school zit helpt dat aanzienlijk. Ook de bibliothecaris heeft hierin een belangrijke rol. Onderzoek toont aan dat de aanwezigheid in een schoolbibliotheek een significant verschil maakt ten opzichte van bibliotheken zonder bibliothecaris.
Hoe kan de bibliotheek dit aantonen? De Monitor bibliotheek op school moet hierin voorzien. Gemeten kan worden: leengedrag, leesmotivatie, leesgedrag, leescultuur thuis, leesbevorderend gedrag van leerkrachten, uitvoering leesbevorderingsbeleid. Dit wordt uitgevoerd d.m.v. digitale vragenlijsten. Hier zijn nu 70 locaties mee aan het experimenteren.
Als je hiermee vervolgens aan de slag wil moet je als leesconsulent een keuze maken uit de gegevens. Kees laat voorbeeld leesplezier zien. Opvallend is dat meeste leesplezier aanwezig is in groep 5 en 6  en daarna neemt het af. Ook blijkt uit de monitor dat meisjes meer leesplezier ervaren dan jongens. Het zou dus nuttig zijn om hier apart beleid op te zetten. Uit de zaal wordt gesuggereerd dat jongens meer gericht zijn op non-fictie.
Monitor maakt het voor de school ook mogelijk om eigen activiteiten te vergelijken met landelijke gemiddeldes. Overigens is landelijk gaan standaard vastgesteld, dus blijft alleen bij vergelijking en als cyclus goed gelopen wordt zal dit leiden tot nieuwe, meetbare, beleidsdoelen vertaald in concrete activiteiten. Bibliotheek en school bepalen deze samen. De activiteiten bevatten acties voor leerkracht en leesconsulent die tot gewenste opbrengst moeten leiden. Na half jaar of jaar wordt gekeken of deze opbrengst ook wordt gehaald.

Onderwijsmensen in de zaal zijn deels al bezig met leesbevordering en opbrengstgericht werken. Probleem is dat er veel wordt gevraagd van onderwijs, ook op andere gebieden, dus belang van maken van keuzes en stellen van prioriteiten wordt onderschreven.
Wens richting bibliotheek wordt uitgesproken om project De Rode Draad te gaan doen. Kees vindt projecten eigenlijk maar niets. Leesbevordering moet iedere dag gebeuren, hoort structureel in werkwijze ingebed te zijn. Boekintroductie wordt heel interessant gevonden, zeker waar op aantal scholen werken is doorgeschoten naar techniek (en dat draagt niet bij aan het leesplezier).
Door gemeentes wordt met name de Monitor heel interessant gevonden, is goede mogelijkheid om ingezette beleid te kunnen toetsen en tot vervolgbeleid te kunnen komen. Beperkingen zijn er overigens ook: financiën, competenties en capaciteit bibliotheekpersoneel.

Regiobijeenkomst Limburg #debibliotheekopschool

Vandaag is Limburg aan de beurt in om kennis te nemen van de Bibliotheek op School. We zitten in het Theaterhotel de Oranjerie in Roermond, een veilige keuze, want centraal en voorzien van de nodige faciliteiten, maar niet echt een locatie die associaties met het onderwerp oproept of voor extra inspiratie zorgt. Ik schat de opkomst op ongeveer 60 personen, deels medewerkers van Limburgse bibliotheken, maar ook gemeentes en scholen zijn goed vertegenwoordigd.
Er zijn al een aantal regiobijeenkomsten geweest waarvan door een aantal collega's al uitgebreid verslag is gedaan. Ik zal hier vanmorgen in deze blog ook proberen om er wat krenten uit te halen.
Dagvoorzitter Thomas van Daalen heet iedereen welkom. Programma is opgedeeld in stuk meer theorie en deel aapak in de regio.
Binnen project Bibliotheek op School gaat het om gezamenlijke aanpak Biebsearch, Biebsearch junior, Boek1Boek en Kunst van Lezen. Bibliotheek op School zorgt voor herkenbaarheid onder 1 logo en 1 noemer. Al deze programma's zijn gericht om invulling te geven aan de doorlopende leeslijn die voorschools begint met Boekstart.
Dit vereist samenwerking tussen partijen: overheid, onderwijspartners en bibliotheken. Samenwerking nodig op alle niveaus: strategisch, beleidsmatig en uitvoerend (leescoördinator school samen met leesconsulent moeten zorgen voor goed afstemming). Overigens kost de implementatie van Bibliotheek op School een redelijke doorlooptijd: dit start met een expliciete beleidskeuze binnen de bibliotheek. Anders kun je er volgens Thomas beter niet aan beginnen. Daarna met keuzes de boer op: uitleggen bij onderwijs en gemeente. Schiet dan niet meteen in de uitvoering maar zorg voor de voorbereiding (ook de mensen die voor uitvoering moeten zorgen moeten goede skills hebben) en daarna kan gestart worden met uitvoering. Ook erg belangrijk om vervolgens gezamenlijke evaluatie te doen en op basis hiervan beleid bij te stellen.
Veel ervaring is er al en vastgelegd in brochures die ook te vinden zijn op website Kunst van Lezen.

Vervolgens wordt een (volgens Thomas, door het Koninklijk Huis gesponsorde video) getoond over schoolBIEB, waarin alle partijen (scholen, bibliotheek en gemeente)  enthousiast zijn over de gevolgen van dit leesbevorderingsproject. Ketenaanpak die werkt:



Overigens is gevolg van de keuzes die Den Bosch heeft gemaakt dat buiten de centrale vestiging alle andere vestigingen zijn gesloten. Heeft ook niet tot structureel extra geld voor de bibliotheek.

Zie overigens ook blogposts over eerdere regioconferenties van Jan Klerk: regioconferentie de bibliotheek op school en Kees Broekhof van Sardes, het verslag op de site van bnbibliotheek: Inspirerende conferentie de bibliotheek op school en het blog van Mark Deckers  (zoek op #bibliotheekopschool voor alle postings of blader naar 2 november).

donderdag 17 november 2011

Feestje !!!??

Vandaag is het 25 jaar geleden dat ik mijn eerste werkdag had in Limburg. Na door een heel bijzondere sollicitatiecommissie (een gezelschap van 3 Heren en Marten Boonstra) geschikt te zijn bevonden kon ik aan de slag als assistent systeembeheerder bij de toenmalige Provinciale Bibliotheek Centrale.
De provincie Limburg had als doel gesteld dat alle Limburgse bibliotheken op 1 bibliotheeksysteem zouden worden aangesloten en de eerste bibliotheek (volgens mij was dat Valkenburg) zou dit in gebruik gaan nemen. Het werk werd teveel voor Marten alleen en daarom was uitbreiding nodig.
Misschien kom ik later nog wel eens met wat meer terugblik, maar eigenlijk ben ik daar niet zo van. Ik weet wel zeker dat ik iedereen voor gek zou hebben verklaard die me toen gezegd zou hebben dat ik in de 21e eeuw nog steeds met plezier bij dezelfde toko zou werken. Nu is natuurlijk de toko wel wat veranderd in al die jaren, maar is vooral ook mijn werk zich steeds blijven ontwikkelen en, ook niet onbelangrijk, de branche blijft een heel plezierige om in te verkeren.

Nu ik dit schrijf komt ook de gevleugelde uitspraak van een oud-collega weer boven. Hij riep standaard "Woa is nieks" als er iets langskwam waar over werd gemopperd en ging fluitend verder met zijn werk.
Vergeef me trouwens de dialectspelling. Als een echte expat blijf ik de taal van het land van herkomst trouw. Ik versta het en daar red ik me tot nu toe redelijk mee.

Dat vraagt om een prijsvraag. De oplossing en de eventuele winnaar zal ik hier bekend maken. Reageren kan tot 25 november en Marten Boonstra (mocht hij dit lezen) is uitgesloten van de competitie. De vragen:
1. Welk systeem staat afgebeeld op de foto?
2. Wie waren de 3 Heren (en waarom)?
3. Van wie was de uitspraak "Woa is nieks"?

woensdag 16 november 2011

Aansluiting digitale bibliotheek


Vooruitlopend op de bibliotheek2daagse, waar vooral de nieuwe ontwikkelingen aan bod moeten komen, organiseert bibliotheek.nl vandaag een bijeenkomst waarin de bibliotheken worden bijgepraat over de stand van zaken bij bibliotheek.nl in het algemeen en de aansluiting op de digitale bibliotheek in het bijzonder. Ik wilde proberen om al livebloggend hier wat highlights te delen, maar helaas liet de techniek me in de steek en ben ik vervolgens overgestapt op twitter.

Na het welkom door Diederik van Leeuwen begint met een verrassing: de verse manager beheer heeft binnen zijn proeftijd besloten om niet te blijven. Over de wijze waarop dat wordt opgelost volgt later meer.
Aan het programma toegevoegd: uitleg van HKA en Infor over de wijze waarop zij met de servicebus omgaan. De presentaties van Jos Huismans (HKA) en Eric Conderaerts (Infor) gaven eindelijk ook duidelijkheid in wat we van de belangrijkste systeemleveranciers hebben te verwachten. Het is dan ook niet verwonderlijk dat hun routes om de verbinding met de landelijke servicebus te maken redelijk gelijk lopen. Infor zet hiervoor Iguana in, dat ook nog kan worden gebruikt als CMS om de eigen website in te publiceren en HKA zal hiervoor de Wise Service Bus (WSB) voor ontwikkelen. Beide leveranciers geven aan dat zij, mits bestellingen tijdig worden gedaan, in staat zijn om de bibliotheken, die voor 1 april aangesloten moeten zijn, ook daadwerkelijk aan te sluiten.

De randvoorwaarden voor aansluiting zijn toegelicht, maar inmiddels ook naar alle bibliotheken gestuurd. Dit gaf geen grote discussies, maar er waren nog wel wat vragen, met name ook met betrekking tot de wijze waarop de privacy van de leden wordt gegarandeerd bij aanlevering van de data in het Datawarehouse. Bibliotheek.nl is dit helemaal aan het uitzoeken, maar staat op het standpunt dat de gegevens die in het Datawarehouse worden verzameld ten allen tijde van de aanleverende bibliotheek blijven. Deze geeft in voorkomende gevallen toestemming aan bewerkende partijen om hier iets mee te doen en zonder die toestemming mag en kan er niets mee gebeuren.